چرا من هر وقت از خداوند متعال یک حاجت مى خواهم به من نمى دهد؟
معلوم نیست دوست شما واقعا بخت بسته باشد اولاًنداشتن خوستگارهاى متعدد و یا به توافق نرسیدن خانواده‌ها یا دختر و پسر، به عبارت دیگر جوش نشدن آن، یک امر طبیعى است و هرگز نشانه بسته شدن بخت فرد نیست.امروزه دختران بسیارى هستند که با مشکل پیدا نشدن خواستگار مورد توافق مواجه هستند، و در بسیارى موارد مدت‌ها و حتى سال‌ها با این مسأله رو به رو هستند اما سرانجام همسر مناسب و متناسب با روحیات خود را پیدا مى‌کنند، ولى با مقدارى تأخیر از نظر زمانى، بنابر این زود ازدواج کردن (آن هم با اولین و یا دومین خواستگار) نشانه موفقیت در ازدواج و تأمین خوشبختى نیست؛ نیز عکس آن دلیل بسته شدن بخت نیست.حل نشدن و یا طولانى شدن مشکل ازدواج مى‌تواند عوامل گوناگونى داشته باشد، گرچه نمى‌توان گفت سحر و جادو و بستن بخت واقعیتى ندارد، ولى نمى‌توان مطمئن بود مشکل پیدا نشدن خواستگار مناسب، ریشه در همین مسئله دارد.غالب آنچه امروزه میان مردم در باره بسته شدن بخت شایع است، بى اساس است و بیشتر به افکار روانى، تخیلات، سوء ظن‌ها و مشکلات موجود در رفتار آنها مربوط است. اگر بر فرض موردى پیدا شد. که سحرى در کار بود، مى‌توان از راه‌هاى زیر براى بطلان آن استفاده کرد:
1ـ پناه بردن به خداوند و خواندن سوره‌هاى فلق و ناس؛
2ـ نوشتن این جملات که بر گرفته از آیات قرآن است و همراه داشتن آن: قال موسى ما جئتم به السحر إنّ الله سبطله إنّ الله لا یصلح عمل المفسدین و یحقّ الله الحقّ بکلماته ولو کره المجرمون أأنتم أشدّ خلقاً أم السماء بناها رفع سمکها فسوّاها» تا آخر آیات سوره نازعات و در ادامه: «فوقع الحقّ و بطل ما کانوا یعملون فغلبوا هنالک وانقلبوا صاغرین وألقى السحرة ساجدین، قالوا آمنّا بربّ العالمین ربّ موسى وهارون»؛
3ـ دعا و تضرع به درگاه خداوند، دعاهاى فراوان و متعددى براى برآورده شده حاجات وارد شده مانند زیارت عاشورا، دعاى توسل، خواندن نماز امام زمان با کیفیت مخصوص (که در مفاتیح در ضمن اعمال شب جمعه آمده) خواندن نماز جعفر طیار که مورد توجه بزرگان بوده و در برآورده شدن حاجات و استجابت دعا بسیار مؤثر است. کیفیت آن در مفاتیح ضمن اعمال روز جمعه آمده است.؛
4ـ درخواست دعا از اولیاى خداوند و مؤمنان؛
5ـ صدقه دادن.
اما در موضوع دعا و استجابت مسایل بسیارى وجود دارد که بخشى از آن را برایتان بیان مى کنیم:
اگر به اوصاف الهى توجه کنیم و به صفات پروردگار ایمان بیاوریم و بدانیم خداوند رئوف و رحیم است، در مى یابیم که اگر خواسته هاى انسان بر آورده نمى شود، دلیلش بخل نیست. خداوند با توجه به کمال و سعادت و مصلحت انسان خواسته هاى او را اجابت مى کند. در دعاى افتتاح مى خوانیم: «اگر حاجتم را دیر برآوردى، از سر نادانى بر تو عتاب کردم،در صورتى که تأخیر در اجابت حاجتم برایم بهتر بوده است، زیرا تو به امور آگاهى».البته شیطان در یکى از مواردى که وسوسه مى کند، همین مورد تأخیر اجابت دعا است. از این راه انسان را مأیوس مى کند تا او به خدا بدبین شود. ائمه اطهار(ع) به این نکته توجه داشته و همگان را از افتادن به دام بدبینى و سوء ظن به خدا برحذر داشته اند. امیرمؤمنان(ع) مى فرماید: «دیر اجابت نمودن خدا، تو را ناامید نکند که همانا بخشش، بسته به مقدار درخواست است و چه بسا در اجابت دعاى تو تأخیر رخ دهد تا درخواست تو طولانى تر گردد و بخشش او کامل تر شود. چه بسا چیزى را خواسته اى و تو را نداده و بهتر از آن را در این دنیا یا آن دنیا داده و یا بهتر آن بوده که آن را از تو باز دارد. چه بسا چیزى را طلب نمودى که اگر به تو مى داد، تباهى دین و دنیاى خود را در آن مى دیدى».(1)پس تأخیر اجابت دعا، نشان کم لطفى و کم محبتى خدا نیست، بلکه گاهى بر عکس، هرچه بیشتر تأخیر شود، دلیل بر بیشتر دوست داشتن خدا است. امام صادق(ع) مى فرماید: «وقتى که مؤمنى دعا مى کند، خداوند به ملائکه مى فرماید: دعایش را مستجاب نمودم، ولى آن را نگه دارید و عطا نکنید که من دوست دارم صداى این بندة مؤمن را بشنوم. بنده‌اى هم هست که دعا مى کند و خداوند مى فرماید: زود حاجتش را بدهید که آوازش را دوست ندارم».(2)اگر کسى بداند خداوند در عوض عدم اجابت دعا در دنیا، چه پاداشى براى او در آخرت در نظر گرفته است، هرگز نا امید نمى شود. امام صادق(ع) مى فرماید: «روز قیامت خداوند متعال مى فرماید: اى بندة من! تو مرا خواندى و من اجابتت را به تأخیر انداختم. اکنون ثواب و پاداش تو چنین و چنان است. پس مؤمن آرزو مى کند که کاش هیچ دعایى از او در دنیا اجابت نمى شد، براى آن ثواب و پاداش نیک که مى بیند».(3)
از روایات استفاده مى شود که هیچ دعایى بى اثر نیست و هر دعایى در دنیا و آخرت تأثیر مناسب خود را دارد، پس در واقع هر دعائى به استجابت مى رسد ، اما گونه هاى استجابت آن مختلف است.
امام سجاد(ع) مى فرماید: «دعاى مؤمن یکى از سه فایده را دارد: یا براى او ذخیره مى گردد یا در دنیا برآورده مى شود یا بلایى را که مى خواست به او برسد، از وى مى گرداند».(4)
علاوه بر مطالب یاد شده، همیشه به این نکته توجه داشته باشید که نماز و روزه و دعا و غیره، مطلوبیت ذاتى دارند و فلسفه دعا تنها بر آوردن حوائج به ویژه خواسته هاى دنیوى نیست، بلکه نفس دعا و مناجات با خدا، صرف نظر از اجابت یا عدم اجابت، موضوعیت دارد و به اصطلاح طلب مهم تر از مطلوب است.(5)ما به دعا کردن امر شده ایم و باید به این وظیفه عمل کنیم و نتیجه را به خداوند واگذار نماییم.
براى استجابت دعا باید شرایطى را مهیا نمود و موانعى را برطرف ساخت. در ذیل به برخى از شرایط و موانع اشاره مىشود: الف) شرایط استجابت دعا.1 - دعا و ارتباط مداوم با خدا در هر حال:
خداوند به پیامبرش دستور مىدهد که «نفس خویش را در کمال شکیبایى در هر بامداد و شامگاه به دعا کردن و جلب خشنودى خدا وادار کن».(6) قرآن کسانى را که فقط در هنگام گرفتارى و مشکلات دعا مى‌کنند، مورد نکوهش قرار داده است: «وقتى به انسان گرفتارى و غمى روى مىآورد، ما را در هر حال (خواب و بیدارى، نشسته و ایستاده) بخواند و چون گرفتاریش را برطرف کنیم، برود (و از ارتباط خود با خدا از جهت کمیت و کیفیت بکاهد و گاهى قطع نماید، به گونهاى که) گویى اصلاً ما را براى گرفتارى که به او رسیده بود، نخوانده است!».(7)امام صادق (ع) مىفرماید: «کسى که پیشدستى در دعا نکند و فقط در وقت نزول بلا دست به دعا بردارد، دعایش در آن وقت مستجاب نگردد و فرشتگان گویند: این آواز را نشناسیم». در روایت دیگرى آمده که «به او مىگویند: تا امروز کجا بودى؟!».(8)در اصول کافى آمده که خداوند به حضرت داوود(ع) فرمود: «مرا در روزهاى خوش و آسایش یاد کن تا من دعاى تو را در روزهاى گرفتارى و سختى اجابت کنم».(9)2 - دعا باید از صمیم قلب باشد.
تمام ذرات وجود انسان یک چیزى را بخواهد و طلب کند و دل و زبانش با عمل و رفتارش هماهنگ باشد. 3 - اعتماد به خدا و اطمینان به اجابت او: امام صادق(ع) فرمود: «خدا دعایى را که از دل غافل و بى خبر برخیزد، مستجاب نمىکند پس وقتى دعا کنى، از عمق دل به او روى آور (و دلت را با زبانت همراه گردان) و سپس به اجابت دعایت مطمئن باش».(10)4 - قطع امید از غیر خدا و امید و اطمینان به خداوند.امام صادق(ع) فرمود: «هرگاه یکى از شما بخواهد که هر چه از خدا درخواست مىکند، خدا به او عطا فرماید، باید از همه مردم ناامید و مأیوس گردد و هیچ امیدى جز به درگاه خدا نداشته باشد».(11) او به نقطهاى از ایمان و توکل باید برسد که بداند همه قدرتها و علل جهان تحت اراده و قدرت الهى قرار دارند.پس از خدا بخواهد که اسباب و علل مادى و معنوى جهان را جهت صلاح و منفعت او قرار دهد.5 - دعا باید در کنار تلاش و تدبیر باشد.پیامبر اکرم(ص) فرمود: «الداعى بلا عمل کالرامى بلا وتر؛ کسى که دعا مىکند و به دنبال آن تلاش و عمل نمىکند، مانند آن است که بى چله کمان تیر مىاندازد».(12)دعا نمىتواند جاى تلاش و برنامه ریزى در زندگى را بگیرد، بلکه مکمل آن مى‌تواند باشد. 6 - دعا باید با حالت تضرع و دلى شکسته باشد.امام صادق(ع) فرمود: «هرگاه دلتان شکست، دعا کنید، زیرا دل تا پاک و خالص نشود، شکسته نمىشود».(13)7 - مکان دعا در استجابت تأثیر دارد، مثلاً دعا در حرم امامان (ع) مخصوصاً حرم امام حسین(ع) و کنار خانه خدا به خصوص مقام حضرت ابراهیم(ع) و کنار حجرالاسود. 8 - زمان دعا: دعاى پنهانى و در تاریکى شب زودتر به اجابت مىرسد، مخصوصاً در قنوت یا سجده نماز «وتر» که بعد از خواندن هشت رکعت نماز شب و دو رکعت نماز شفع خوانده مىشود.(14)قرآن مىفرماید: «پروردگار خود را به حالت تضرع و تذلل و در پنهانى و خفا بخوانید».دعا در شبهاى ماه رمضان و رجب و دهه اول ذىالحجه و غیر آن دعا را به اجابت نزدیک مىکند.9 - توسل به چهارده معصوم(ع) و آنها را بر پایه آیه شریفه «وابتغوا الیه الوسیله» وسیله و شفیع قرار دادن.10 - غسل توبه نماید، سپس با وضو چهار رکعت نماز بخواند در هر رکعت یک مرتبه سوره حمد و سه مرتبه توحید و یک مرتبه سوره «الناس» و یک مرتبه «فلق» را بخوانید. بعد از نماز هفتاد مرتبه استغفرالله ربى و اتوب الیه و بعد از هفت مرتبه «لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم» سپس بگویید: یا عزیز یا غفار اغفرلى ذنوبى و ذنوب جمیع المؤمنین و المؤمنات فانه لا یغفر الذنوب الا انت.»(15)به این ترتیب شخص در جاده دعا قرار مىگیرد و باید مراقب باشد تا راه دعا را درست بپیماید، و به بیراهه نرود. نشانى راه دعا را ذکر خواهیم کرد.
ب) موانع استجابت دعا:مام على(ع) مىفرماید: -المعصیة تمنع الاجابة؛(16) گناه مانع اجابت دعا است».
گناهان سه نوع تأثیر منفى در دعا مىگذارند: 1 - لذت دعا و مناجات را سلب مى‌کنند.
انسان دعا مىکند، اما لذت نمىبرد و رقت قلب پیدا نمىکند.2 - مانع استجابت دعا مىشوند.
3 - توفیق دعا کردن یا شرکت نمودن در مجالس دعا را از انسان سلب مى‌کنند.
برخى از گناهان در عدم اجابت دعا تأثیر بیشتر دارند که در ذیل به نمونهاى از آنها اشاره مىکنیم.
امام سجاد(ع) فرمود: «گناهانى که دعا را بازمىگرداند و مانع استجابت مىشوند، عبارتند از: بددلى و سوءظن به مؤمنان و کارهاى آنان؛ طینت و درونى ناپاک داشتن؛ نفاق و دورویى با برادران و خواهران ایمانى؛ عدم اطمینان به اجابت دعا؛ تأخیر نمازهاى واجب (و نخواندن آن در اول وقت فضیلت) آن که وقت آن بگذرد؛ بدزبانى و فحاشى و اهانت کردن؛ نزدیک نشدن به خدا به وسیله صدقه و کارهاى نیک». (17)نیز فرمود: «از جمله گناهانى که مانع استجابت دعا مىگردد، نافرمانى و رنجاندن خاطر پدر و مادر است».(18)در برخى از روایات، بداخلاقى سبب باز گرداندن دعا معرفى شده است.
علل عدم اجابت دعاها از دیدگاه امیرالمؤمنین(ع):مردى به حضرت عرض کرد: خداوند مىفرماید: «ادعونى استجب لکم» پس چرا ما دعا مىکنیم، ولى اجابت نمىشود، حضرت فرمود: چون دلهاى شما در هشت مورد خیانت و بى وفایى کرد: 1 - خدا را شناختید، ولى حقش را آن گونه که بر شما واجب بود، ادا نکردید. از این رو آن معرفت به کار شما نیامد.2 - به پیامبر خدا ایمان آوردید، ولى در عمل با سنت و روش او مخالفت کردید، پس ثمره ایمان شما چه شد؟3 - کتاب خدا (قرآن) را خواندید، ولى در عمل با آن مخالفت کردید.4 - گفتید ما از آتش دوزخ مىترسیم، ولى در همه حالات به واسطه گناهان خود به سوى جهنم مىروید. 5 - گفتید ما به بهشت تمایل و رغبت داریم، ولى کارهایى انجام مىدهید که شما را از بهشت دور مىسازد.6 - نعمتهاى خدا را استفاده مىکنید، ولى شکر و سپاس گزارى نمىکند.7 - خداوند فرمود: شیطان دشمن شما است، شما نیز او را دشمن گیرید.(19) شما به زبان او را لعن مىکنید، ولى در عمل با او دوستى مىنمایید و از او اطاعت مىکنید.
8 - عیبهاى مردم را برابر دیدگانتان قرار دادید و عیبهاى خود را پشت سرانداختید، در نتیجه کسى را ملامت مىکنید که خود به ملامت سزاوارتر از او هستید.با این وضع چه دعایى از شما مستجاب گردد، در صورتى که شما راهها و درهاى دعا را به روى خود بستهاید؟!«پس تقوا پیشه کنید؛ کارهایتان را اصلاح کنید؛ امر به معروف و نهى از منکر کنید تا خدا دعایتان را مستجاب کند.(20)
راه دعا از نظر امام صادق (ع):
شخصى خدمت امام صادق(ع) عرض کرد: دو آیه در قرآن است که تأویل و معناى آن را نمىدانم. یکى «ادعونى استجب لکم» است، که ما هر چه دعا مىکنیم، اجابت نمىشود. حضرت فرمود: «من سر عدم اجابت دعایتان را به شما مىگویم. اگر تو خدا را در آن چه دستور فرموده اطاعت کنى و آن گاه او را بخوانى، دعایت را اجابت مىکند، ولى تو با (دستورهاى) او مخالفت کرده، نافرمانىاش مىکنى. او نیز اجابت نمىکند. با این حال، اگر خدا را از راهش بخوانى - اگر چه گناهکار باشى - خدا دعایت را مستجاب مىکند».آن شخص پرسید: راه دعا چیست؟ فرمود: «نماز (21) که خواندى، ابتدا تمجید کرده، او را به بزرگى مىستایى و به هر نحو که مىتوانى، حمد و ستایش مىکنى، سپس بر پیامبر(ص) و آلش درود مىفرستى و به تبلیغ رسالتش گواهى مىدهى، و بر ائمه هدى سلام مىدهى، آن گاه نعمتهاى خدا را بر خود مىشمارى و او را به خاطر آنها ستایش و شکر مىکنى. بعد به گناهان خود یکایک اعتراف مىکنى و هر کدام را که به یاددارى، اقرار مىنمایى. هر کدام را به خاطر ندارى، به طور سربسته به زبان مىآورى و از همه گناهان به درگاه خدا توبه مىکنى و تصمیم مىگیرى که دیگر گناه نکنى و از روى پشیمانى و صدق نیت و خلوص، و در بیم و امید از آنها استغفار و طلب آمرزش مىکنى، سپس مىگویى: اللهم انى أعتذر الیک من ذنوبى و استغفرک و أتوب الیک فأعنى على طاعتک و وفّقنى لما اوجبت علىّ من کل ما یرضیک فانى لم أر أحداً بلغ شیئاً من طاعتک الا بنعمتک علیه قبل طاعتک، فأنعم علىّ بنعمة أنال به رضوانک و الجنةَ. بعد از رعایت این مراتب، حاجت خود را بخواه، که امیدوارم خدا ناامیدت نکند و حاجتت را برآورد.(22)چند تذکر:
1 - گاهى با وجود تمام شرایط دعا، دعا مستجاب نمىشود، چون به مصلحت ما نیست، یعنى چیزى را طلب مىکنیم که به سود ما نیست، اگر چه مىپنداریم به نفع ما است.(23)
2 - گاهى دعا مستجاب مىشود، ولى از روى مصالحى تحقق عملى آن به تأخیر مىافتد، حتى ممکن است تا بیست سال طول بکشد تا محقق گردد.3 - در روایت است خداوند وقتى بنده‌اى را دوست داشته باشد، اجابت دعاى او را به تأخیر مىاندازد تا بندهاش با او راز گوید.از این رو مؤمنان ثابت قدم هیچ گاه از تکرار دعا مأیوس نمىشوند، بلکه مىگویند:دسـت از طلب نـدارم تا کـام من برآید یا جان رسد به جانان یا جان ز تن درآید.
