13گروه که در قیامت حسرت میخورند
روز حسرت
مسأله حسرت و پشیمانى در قیامت، در آیات و روایات متعدّدى بازگو شده است
«وَ لَو انَّ لِى کَرَّةً فَاکُونَ مِنَ المُحسِنینَ» «وَ قَالُوا لَو کُنّا نَسمَعُ أو نَعقِلُ مَا کُنّا فِى اصحَابِ السَّعِیرِ» «یَا وَیلَنا مَن بَعَثَنا مِن مَرْقَدِنا» «وَیَراهُمُ اللّهُ اعمالَهُم حَسَراتٍ» «رَبَّنا ابْصَرنَا وَسَمِعنَا فَارْجَعنا نَعمَلْ صَالِحاً» «رَبَّنا اخْرِجنَا مِنها فَانْ عُدنَا فَانّا ظالِمُونَ» «هَل لَنا مِن شُفَعاءَ» «فَهَل الى مَرَدّ مِن سَبِیلٍ» «رَبَّنا غَلَبَتْ عَلَینَا شِقْوَتُنا» «یَا لَیتَنِى کُنتُ تُراباً»
البتّه همه جا حسرت و ندامت خود را با داد و فریاد اظهار نمىکنند، بلکه (به نظر مىآید) ابتدا شرمندگى خود را پنهان مىنمایند، «وَاسَرُّوا النَّدامَةَ» ولى کمکم خجالت و ندامت از پنهانى به صورت آشکار و فریاد درمىآید.
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: «شَرُّ النَّدامَةِ یَومَ القِیامَة»
چه کسانى حسرت مىخورند؟
1- خوبان. روز قیامت حسرت سراسر وجود انسان را فرامىگیرد، حتّى خوبان نیز حسرت مىخورند که اى کاش در دنیا، اعمال نیک بهتر و بیشترى انجام مىدادند.ان اهل الجنة لا یتحسرون علی شیء فاتهم من الدنیا کتحسرهم علی ساعة مرت بغیر ذکر الله
2- پیروان طاغوت. قرآن مىفرماید: «یَا حَسْرَتى عَلى مَا فَرَّطْتُ فِى جَنبِ اللّهِ» انسان در آن روز مىگوید: دریغا از آنچه در حقّ خدا کوتاهى کردم.
طبق بعضى روایات حسرت در این آیه مربوط به کسانى است که رهبران آسمانى و اوصیاى پیامبر علیهم السلام را رها کرده و بهدنبال رهبران فاسق رفتند.
3- منکران رسالت. رسول خدا صلى الله علیه و آله به ابوذر فرمود: روز قیامت کسانى که مقام رسالت مرا قبول نکردند، در حال کورى و کرى و در تاریکىهاى قیامت حاضر مىشوند و مىگویند: واى بر ما به خاطر کوتاهىهایى که در حقّ خداوند مرتکب شدیم!
4- گویندگان بىعمل. امام باقر علیه السلام فرمود: بیشترین حسرت در قیامت از کسانى است که در کلام وبیان خود از عدالت دم زدند، ولى به آن عمل نکردند.
5- افراد تندرو و افراطى نیز به هنگام قیامت حسرتها دارند. « غررالحکم، «ندم»»
6- جاهلان. گروه دیگرى که در قیامت حسرت مىخورند کسانى هستند که توانایى تحصیل علم را داشتهاند، ولى به دنبال فراگیرى آن نرفتهاند. « نهجالفصاحه، حدیث 305»
7- عالم بىعمل. کسانى که مردم به خاطر حرفشنوى آنان اهلبهشت شدند، ولى خودشان به خاطر نداشتن عمل اهل دوزخند. « نهجالفصاحه، حدیث 305»
8- اهل همنشینى و مجالستهاى بیهوده. در حدیث مىخوانیم: هرگاه گروهى در جلسهاى گرد هم بنشینند و به جاى یاد خدا به حرفهاى بیهوده سرگرم شوند، روز قیامت این مجلس براى آنان وسیله حسرت خواهد بود. «وسائلالشیعه، ج 4، ص 1180»
9- گناهکاران. در دعا مىخوانیم: «أعُوذُ بِکَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِى تُورِثُ النَّدَمَ» « سفینةالبحار، «ندم»»
10- ریاستطلبان. آنان که براى ریاست دنیا دست و پا و حرص مىزنند، روز قیامت گرفتار حسرتى بزرگ خواهند شد. « معجم احادیث نبوى، ج 6، ص 391»
11- کسانى که در دنیا توسط دوستان نااهل دچار انحراف شدهاند، در روز قیامت غرق در حسرتند و فریاد مىزنند: «یَا وَیْلَتى لَیْتَنِى لَم اتَّخِذْ فُلاناً خَلِیلًا» واى بر من اى کاش فلانى را براى خودم به عنوان دوست قرار نمىدادم، و از شدت ناراحتى دو دست خود را در دهان گذارده و به دندان مىگیرد و مىگوید: دوست بد مرا از راه خدا دور و منحرف کرد و اى کاش (به جاى دوستى با فلانى،) با رسول خدا راهى پیدا مىکردم. «6»
12- ثروتاندوزان. از جمله افرادى که در قیامت بسیار حسرت مىخورند، کسانى هستند که در طول عمر خود اموالى را چه بسا از راه نامشروع بدست آوردند، ولى مهلت بهرهگیرى از آن را نداشته و از دنیا رفتهاند و آن اموال به دست کسانى رسیده است که آنان در راه خدا خرج کردهاند و بدین وسیله صاحب مال به جهنّم رفته،ولى وارث نیکوکار به بهشت مىرود. « غررالحکم، «خسر»»
امام صادق علیه السلام درباره آیه «وَیَریهمُ اللّهُ اعمالَهُم حَسَراتٍ» «2» فرمود: آیه درمورد کسى است که در زمان حیات خود، به جمع اموال و ثروتاندوزى پرداخته و به محرومان کمک نکرده است، پس از مرگ او اگر وارثان در راه خیر و مسیر الهى صرف کنند، تلاش از صاحب مال ولى پاداش براى وارث است، و اگر در راه گناه صرف کنند، باز او با بجاگذاردن این اموال در دست وارث، گناهکار را یارى کرده- در گناهش نیز شریک است- و سبب ندامت و حسرتش مىگردد. « تفسیرصافى، ج 1، ص 157»
13- آدمکشى، رهاکردن بستگان، نداشتن وصیّت، بىاعتنایى به حقوق مردم و نپرداختن زکات، هر کدام وسیله حسرت در قیامت خواهد بود.
